Éva métà settèmbrë, quannë na matina ddu' scàzzuóppëlë ricciaiuólë, Minghë e Rusarië, avènnë n'idèa génialë: apprëparà na trappula pë lë pècurë. 'Štë ddu' uagliunë évënë figlië a unë dë lë tanta parzënaulë chë štèanë a sërvizië dë ciértë signurë 'é Prètacatiéllë. Minghë e Rusarië criscévënë cummé anëmaluccë: a la scóla nn'évënë fattë cchiù dë la prima classë e 'nsàpèanë lèggë e scrivë, évënë 'nalfàbétë. Tënèanë na faccia néra néra ca parèanë ddu' afrëcanë ‘bbëssënìsë. La famiglia lorë eva numérosa: tënèanë n'atë e tré fratë e quattë sórë; in tuttë nòvë figlië e n'autë cëtëlillë rént'a la panza dë la mamma. La fianchétta vattèa cuntinuàmèntë a 'štë ddu' uagliunë, ca 'nzë putèanë sazià 'é pizzë e mënèštra. A chillë tiémpë zë usava ancora fa la tranzumanza dë lë pècurë, dë lë vacchë e dë lë crapë da la Puglia a la muntagna d'éstatë e a u cuntrarië dë viérnë. Da la fine 'é marzëë e finë a tuttë abbrilë lë bèštië saglivënë chi 'ngoppë Supinë, chi 'ngoppë Uardiarèggia, chi 'ngoppë San Polë, chi 'ngoppë Cantalupë, chi 'ngoppë a la Rocca e chi sagliva a Capracotta e all'autë paiše 'e chéll'autë muntagnë. A settèmbrë lë bèštië rëscignèanë abbascë a la chianura e zë fërmavënë a campijà da San Martinë finë a tuttë lë paiscë fuggianë. Mó 'štë ddu' scàzzuóppëlë facènnë la pënzata dë scavà ddu' fuossë dë nu parë 'é mètrë larghë e nu parë 'é mètrë funnë; lë cuprènnë kë lë fraschë e cë appujànnë 'ngoppë cèrtë tòppë 'é jèrva frésca, facènnë mòdë ca lë pècurë pascènnë pascènnë carissërë rént'a la trappula. Lë fuossë lë facènnë nu pochë luntanë da la massaria lorë, cantë cantë a u tratturë chë passa a la cuntrada Grimalda dë Prétacatiéllë. Doppë nu parë 'é juornë, appéna dopë miézëjuornë, arrëvattë la grèggia dë pécurë 'é ciértë pëcurarë dë la Rocca. 'Nnantë ivë u mëntónë e appriéssë tuttë lë pècurë accumpagnatë da ciértë canë ghianchë dë razza 'bruzzésë: chi ija ‘nnantë, chi ija dë fianchë a la grèggia e chi arrétë. La prima partë dë lë pècurë passattë affianchë a la trappula e cuntinuattë a campijà. A nu cèrtë mumèntë nu canë zë n'addunattë d’u fuossë e zë mëttèttë a 'bbajà e subbëtë currènnë l'autë canë ca facèanë l’ira 'é Ddi' attuornë a 'llu fuossë. N'atu canë évë calàtë abbascë a la fòssa e cërcavë dë fa rësaglì lë pècurë 'ngoppë. Dént'a u fuossë évënë carutë na pècura e ddu' ciavarrèllë. Lë pašturë ca ivënë arrétë, cummë sëntènnë lë canë 'uàlijà, subbtë currènnë kë lë fucilë spianatë. Rènnë na 'uardatë attuornë ma nnë vërènnë a nisciunë e accusì rëcacciànnë lë pècurë ‘ngoppë. Po' raccugliènnë nu ramë 'é sambuchë e cë mëttènnë ‘štu biglièttë: "Chi à fattë 'ssu zruvizië è n'assassinë e së mò è përdunatë, appriéssë 'nzë la scampa". Ce arrëtrattànnë sottë na coccia 'é mòrtë chë na crócia cummë a chéllë chë štannë arrëtrattatë 'mbaccë a lë palë dë la lucë. Po' arrëvannë vèrzë Carlantinë e 'ncuntrannë na cócchia 'é carbuniérë e raccuntannë u fattë. Lë carbuniérë chiamannë a lë culléchë 'e Iammatésë, che avènnë purë u suspièttë dë chélla famiglia; jènnë truvarlë, ma chillë négannë e lorë l'avvësannë ca së zë rëpëtèa u fattë lë purtavënë dirèttamèntë 'ngàlabbùscë, sènza capì raggionë. Però da quillë juornë quannë lë pašturë passavënë pë Prétacatiéllë, u tratturë éva sèmpë prësenziatë da carbuniérë e uardië foréstalë e dë trappulë 'nzë në mëttènnë cchiù. A chillë tiémpë 'nzë pazziavë kë la leggë e a lë carcërate zë réva sulë na sbobba e... taccaratë!
Ugo D'Ugo
Fonte: U. D'Ugo, Le cunte de tatone, Campobasso 2007.